-
1 жить
несов.; в разн. знач.йәшәү, тороу, ғүмер итеү, көн итеү (күреү) -
2 азимут
1. м астр., геол.азимуткүҙәтеүсе торған яҫылыҡ менән билдәле нөктә һәм ниндәйҙер күк йөҙөндәге яҡтыртҡыс аша үткән вертикаль яҫылыҡ араһындағы мөйөш2. м воен.азимутбирелгән хәрәкәт йүнәлеше менән төньяҡ йүнәлеш араһында барлыҡҡа килгән мөйөш3. мазимутер өҫтөнән туранан-тураға хәрәкәт итеү өсөн карта һәм компас менән билдәләнгән йүнәлешидти по азимуту — азимут буйынса (барыу), хәрәкәт итеү
-
3 сегмент
1. м мат.сегменттүңәрәктең дуға һәм хорда менән сикләнгән, шарҙың яҫылыҡ менән киҫелгән өлөшө2. м зоол., анат.быуын, быуынтыҡ3. м тех.сегментҡайһы бер деталдәрҙең исеме -
4 гексаэдр
м; мат.гексаэдралты яҫылыҡ менән сикләнгән есем -
5 косный
1. прил.ҡатып ҡалған, ынтылышһыҙкосный человек — туң, ынтылышһыҙ (мәғәнәһеҙ) кеше
2. в знач. сущ. с косноеиҫкелек, (иҫкесә) ҡатып ҡалғанлыҡ -
6 затянуть
I1. сов.кого-чтотартып (тарттырып) бәйләү, тарттырыу2. сов.кого-чтоһурыу, тартып алыу, убыу3. сов.коготартыу, ылыҡтырыу, индереү4. сов. что, чемҡаплау, томалау5. сов. безл.заживитьуңалыу, бөтәшеү6. сов. чтозадержатьһуҙыу, оҙаҡҡа (һуҙыу) ебәреү7. сов. тех.тартыу, нығытыуIIсов.; разг.йырлап (һуҙып) ебәреү -
7 вода
1. жһыу2. жобычно с опред.һыуы, -лы/-ле һыу3. ж мн. геол. водыминераль һыу сығанағы, шифалы һыу сығанағы4. ж мн. собир. водыһыуҙар, һыу ятҡылыҡтары5. ж в знач. нареч. водой, водоюһыу юлы менәнседьмая (десятая) вода на киселе (о дальних родственниках) — сыбыҡ осо, ете ят
арба күсәрҙәре сәкәшкән; лить воду на мельницу чью — кеше тирмәненә һыу ҡойоу
толочь воду (в ступе); носить воду решетом — иләк
-
8 жест
1. мым, ишара, ҡул хәрәкәте2. м перен.ҡылыҡ, ҡылынған эшниндәйҙер уй менән -
9 свой
1. мест.своя, своёпринадлежащий себеүҙ2. мест.своя, своёявляющийся личной собственностьюүҙ, шәхси3. мест.своя, своёсвоеобразныйүҙ, үҙеңдең, үҙенә генә хас4. мест. в знач. сущ. своёүҙемдеке (үҙеңдеке, үҙенеке)5. мест.своя, своёродственный, близкийят (сит) түгел, үҙсам не свой; сама не своя — күңелгә толҡа тапмау, болоҡһоу, тынысһыҙ булыу
идти своей дорогой — үҙ белдегенсә эш итеү, үҙ юлың менән китеү
на своих (на) двоих — үҙ аяҡтарың менән, йәйәүләп (йөрөү)
сказать своё слово — берәй эштә үҙеңде күрһәтеү, үҙ һүҙеңде әйтеү
своя рука владыка — үҙе баш, үҙе түш
-
10 мрак
м; прям., перен.ҡараңғылыҡ -
11 звезда
ж; в разн. знач.йондоҙзвезда счастья — бәхет йондоҙо: лошадь с белой звездой на лбу - йондоҙ ҡашҡа ат
морская звезда зоол. — диңгеҙ йондоҙо
звезда первой величины: — 1) күҙгә ташланып торған иң яҡты йондоҙ
2) эше, таланты менән данлы кеше; звёзд с неба не хватать — аҡылы, һәләте менән ғәҙәти кеше булыу
родиться под счастливой звездой — бөркәнсектә тыуыу (бәхетле булыу, бәхете үҙе менән бергә булыу)
-
12 оглушить
1. сов. кого-чтоһаңғырауландырыу, ҡолаҡ тондороу2. сов. кого-чтолишить сознания(башына һуғып) иҫәңгерәтеү, миңрәтеү, һуштан яҙҙырыу, шаңғытыу3. сов. кого-чтоперен., разг.ошеломитьхайран (аптырашта) ҡалдырыу -
13 своевольный
1. прил.башбаштаҡүҙ белдеге менән эшләргә яратыусан2. прил.үҙенсә (үҙ белдеге менән) эшләнгән -
14 купить
1. сов. кого-чтоһатып алыуего нельзя ни купить, ни соблазнить — уны һатып алып та, ҡыҙыҡтырып та булмай
2. сов. кого-чточем; перен., разг.ҡаратыу, ылыҡтырыу3. сов. кого-чтов карточных играхҡушымта кәрт алыуза что купил, за то и продаю — ишеткәнемде һөйләйем
купить кота в мешке см. кот -
15 охватить
1. сов. кого-чтообнятьҡосаҡлау, ҡосаҡҡа алыу2. сов. кого-чтоокружитьуратыу, уратып алыу3. сов. кого-чтообъять, окутатьсолғап (ҡаплап) алыу4. сов. кого-чтозавладеть, захватитьуратып (солғап) алыу5. сов. кого-чторазг.вовлечьйәлеп итеү, ылыҡтырыу -
16 привлечь
1. сов.кого-чтопритянуть к себеүҙенә тартыу, яҡын килтереү2. сов.кого-чтопобудитьтартыу, йәлеп итеү, ылыҡтырыу3. сов.кого, к чемутарттырыу, тартыу4. сов.кого-что, чемвызвать симпатиюкүңелен тартыу, һөйҙөрөү, үҙенә ҡаратыу5. сов. чтовзять для какой-л. целикилтереү, өҫтәү, индереү -
17 чёрный
1. прил.ҡара2. прил.; перен.ҡара, ауыр, ҡайғылы, ҡараңғы3. прил.; перен.злостный, коварныйҡара, мәкерле, уҫал4. прил.как составная часть зоологических и ботанических названийҡарачёрный лес — ҡара урман (япраҡлы, ҡуйы)
чёрные металлы — ҡара металдар (тимер, ҡорос, суйын)
держать в чёрном теле — ҡағыу, ситләтеү
чёрным по белому (написано) — асыҡ, аныҡ (яҙылған)
5. прил.ҡараңғы6. в знач. сущ. м и ж чёрный и чёрнаяҡара тәнле кеше, ҡара тәнлеләр7. в знач. сущ. мн. чёрныев шахматах и шашкахҡаралар8. прил.; разг.грязныйҡара, бысраҡ, керле9. прил.арт, артҡы, ярҙамсы10. прил.физически тяжёлый, неквалифицированныйҡара11. прил.принадлежащий к низшим сословиямҡара, ябай12. прил.; перен.отрицательный, плохойҡара, насар, яман -
18 заманить
сов. кого-чтоҡыҙыҡтырып (әүрәтеп, ылыҡтырып) алып килеү, хәйлә менән алып инеүкалачом не заманишь см. калач -
19 что
I1. мест.ни, нимәчто ж это? — был нимә?
2. мест.нимәони знали, на что идут — улар нимәгә барғандарын беләләр ине
до чего...: — 1) бик, үтә, сиктән тыш, ғәҙәттән тыш
2) ниндәй дәрәжәгә, ниндәй хәлгә; к чему? — нишләп?, ниндәй маҡсат өсөн?, нимәгә?
не к чему — файҙаһыҙ, кәрәге юҡ
ни за что; ни за что ни про что — буштан-бушҡа, тиктомалға, һис тә юҡҡа
хоть бы что кому: — 1) булды ни ҙә булманы ни
2) бер ни түгел, бер ни юҡ; что вы! (ты!) — һеҙ (һин) нимә!
во что бы то ни стало — һүҙһеҙ, нимә генә (нисек кенә) булһа ла, һис шикһеҙ
3. мест. в знач. сказ.в каком состоянии, положении кто-что-л. находитсяниндәй, ни хәлдә, нисек4. мест. в знач. нареч.почему, зачем, по какой причинениңә, нимәгә, ни өсөн, нилектән, нишләп, ни сәбәпле5. мест. разг.сколькони хаҡ, күпме6. мест.ничто, ничего не значитни7. мест. разг.что-нибудь, что-тонимә лә булһа, берәй, нимәлер, ниндәйҙерскажите, нет ли чего новенького — әйтегеҙ әле, берәй яңылыҡ юҡмы
8. мест.всё без исключения, очень многоенимә генә, нимәләр генә, бөтәһе9. мест. с частицей `вот`бына нимә10. мест.которыйҡайһылыр, -ған/-гән, -ыусы/-еүседом, что стоит у реки — йылға буйында торған өй
II1. союзизъясн.тип -ған/-гән, -ғанға/-гәнгә, -ғандай/-гәндәйжаль, что ты не пришёл — үкенесле, килмәгәнһең
почувствовал, что засыпаю — йоҡлап барғандай тойолдом
2. союзв сочетании со словами `так`, `настолько` и т.п.хаттатакой тяжёлый, что не поднять — шундай ауыр, хатта күтәреп булмай
3. союз с частицей `ни` и без неёда/дә, һайынчто ни день, появляются новые проблемы — көн һайын яңы проблемалар сығып тора
4. союзразд.-мы/-ме, әллә -мы/-ме; ни,... ни; ла,... лачто в городе, что в деревне — ҡалала ла, ауылда ла шул
мне всё равно, что здесь жить, что там — бында йәшәнең ни, тегендә ни, минең өсөн барыбер
что в лоб, что по лбу — барыбер, ни булһа ла
-
20 аванс
мавансделать авансы кому — алдан үҙ яғыңа ауҙарырға тырышыу, яҡшы мөнәсәбәт менән башҡаларҙы ылыҡтырыу
- 1
- 2
См. также в других словарях:
ұңғылы артиллерия — (Ствольная артиллерия) снаряд бастапқы жылдамдығын ұңғыдағы оқ дәрі газының әсерінен алатын артиллериялық қарулар. Ұ.а ның негізгі түрлері: зеңбірек, тапал зеңбіректер, минаатарлар, кері теппейтін зеңбіректер. Ұ.а. ойық ұңғылы және тегіс ұңғылы… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
бөгеттер мен кедергілерден өту — (Преодоление заграждений и препятствий) әскерлердің бөгеттер мен табиғи кедергілер арқылы жылжуы. Б.к.ө. тәсілдері жауынгерлік дайындықтың нақты жағдайына, қойылған міндетке, командир шешіміне, қолда бар күш пен құралға, жыл мен тәуліктің… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
жинақылық — (Выправка, мобильность; лат. mobilis жылжымалы) әскерлердің (күштердің) ұрыс қимылда рының алдында және барысында әр түрлі жағдайларда шапшаң жылжу (қозғалу), сондай ақ ұрыстық ретке жайылу (жазылу) қабілеті. Әскерлер (күштер) қозғалысының… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
радиожелі арқылы байланыс — (Связь по радиосети) бір радиостанция арқылы командирдің (штабтың) бірнеше бағынышты командирлермен (штабтармен) немесе бірге қимыл жасаушы бөлімдер және бөлімшелермен байланысын қамтамасыз ететін радиобайланысты ұйымдастырудың бір жолы.… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
күштер мен құралдарды бытыратып орналастыру — (Рассредоточение сил и средств) қарсылас тың жою құралдарынан болатын шығындарды азайту мақсатында жүргізілетін шара. Бастапқы аудандарда (шоғырландыру аудандарында, қорғаныс аудандарында) құрамаларды сирете орналастыру арқылы әскерлерді… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
күштер мен құралдардың шоғырлану тығыздығы — (Плотность сил и средств) күштер мен құралдардың 1 км майдан шебіне орта есеппен келуімен саналатын ұрыс әрекетіндегі ауданның (бағыттың, учаскенің) әскермен және әскери техникамен толықтырылу дәрежесі. Ол әскерлердің шабуылда шешуші соққы… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
күштер мен құралдардың ара салмағы — (Соотношение сил и средств) екі жақтың бірінің күштері мен құралдарының артықшылығын (үстемдігін) анықтауға мүмкіндік беретін, өз әскерлері мен қарсыластың әскерлерін сипаттайтын сандық және сапалық мәліметтердің жиынтығы. К.қ.а.с. жалпы әскерлік … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
соққылы ауа толқыны — ядролық жарылыстың аса қуатты зақымдаушы факторы. С.а.т. аса қуатты қиратқыш күшімен сипатталады және ол жарылыс орталығына жан жаққа дыбыстан тез жылдамдықпен тарайтын күшті сығылған ауа аймағы болып табылады. С.а.т ның қуат көзі – жарылыс… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
бақылау арқылы барлау — (Разведка наблюдениями) қарсыластар мен жергілікті жерге барлау жасаудың ұрыс қимылдарының барлық түрлерінде жүргізілетін бір тәсілі. Мотоатқыштар бөлімшелерінде Б.а.б. ұрыс алаңының барлық белдеуіндегі және қапталдағы қарсыластар мен жергілікті… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
радиациялық жағдайды анықтау мен бағалау — ядролық жарылыстың зақымдаушы факторларының ішінде жерді радиоактивтік зақымдау ерекше орын алады. Ол жарылыс болған жерге шектесетін аудандарды ғана емес, сонымен қатар ондаған, тіпті жүздеген километр қашықтықтағы жерлерді зақымдауы мүмкін және … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
таулы жерлерде ұрыс машиналары мен атыс қаруларынан ату — (Стрельба из стрелкового оружия и боевых машин в горах) тау бедері мотоатқыштар және танк бөлімшелерінің штаттық қарудан атыс жүргізуінің сапасы мен тиімділігіне әсер етеді. Ауа райының ыстық кезінде бу мен түтіннің әсерімен нысаналар көрінісі… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу